Dolegliwości przy użytkowaniu protez

Podrażnienia wywołane mechanicznie przez protezę
Najczęściej podrażnienia błony śluzowej powstają w wyniku ucisku i ocierania protezy całkowitej lub częściowej osiadającej. Rozległa płyta tych protez może nierównomiernie przylegać i powodować odleżyny. Może ona być również szorstka na powierzchni przylegającej do błony śluzowej, co skutkuje otarciami. Zdarza się również, że przyczyną urazów błony śluzowej, głównie warg, policzków i dziąseł są ostre brzegi zębów sztucznych lub metalowe klamry stanowiące zaczep protez częściowych. Klamry również mogą być przyczyną starcia szkliwa zębów, na których są umocowane. Eliminacji tych niedogodności służy wizyta kontrolna. W większości przypadków postępowanie lekarza jest krótkie i sprowadza się do dogięcia klamry, opiłowania lub wypolerowania płyty protezy, żeby usunąć przyczynę dolegliwości. Podrażnienia błony śluzowej wynikać też mogą z niedokładnego przylegania płyty protezy. Przemieszczając się na podłożu powoduje ona systematyczny uraz, co prowadzi do powstania stanu zapalnego. W tych sytuacjach niezbędne jest uzupełnienie płyty protezy odpowiednim materiałem, czyli jej podścielenie lub wymiana protezy.
Gdy nowa proteza wywiera ucisk nie należy jej nosić „na siłę”, lecz udać się do  gabinetu, w którym ją wykonano. 2-3 godziny przed wizytą trzeba założyć protezę. W ten sposób na błonie śluzowej uwidocznią się miejsca nacisku płyty, łatwiej będzie zlokalizować je na protezie i zlikwidować. Starsze uzupełnienia (powyżej 5 lat) również mogą wywoływać takie dolegliwości. Wynika to z faktu, iż zmienia się układ tkanek podłoża protetycznego i proteza traci odpowiednie przyleganie. W tych przypadkach konieczne jest wykonanie nowej protezy. Trzeba pamiętać o tym, że wszelkich korekt protezy może dokonać tylko specjalista. Samodzielne próby poprawek są bezwzględnie przeciwwskazane i z reguły prowadzą do zniszczenia protezy, co skutkować może koniecznością wykonania nowego uzupełnienia.

Dolegliwości wywołane infekcją
Na powierzchni uzupełnień protetycznych, podobnie jak na szkliwie zębów tworzy się płytka bakteryjna. Powstaje one przede wszystkim na protezach osiadających, częściowych i całkowitych. Drobnoustroje tworzące ów osad są przyczyną infekcji błony śluzowej jamy ustnej. Szczególnie sprzyjające warunki do rozwoju mają one pod płytą całkowitej protezy górnej. Wynika to z dużej powierzchni pokrytej protezą oraz swoistego mikroklimatu panującego pod nią. Podwyższona temperatura, duża wilgotność, brak oczyszczania przez ślinę ułatwia gromadzenie się płytki oraz rozwój bakterii i grzybów. Proces ten zachodzi u osób zaniedbujących higienę jamy ustnej. Przyśpieszone tworzenie się nalotów bakteryjnych występuje też wtedy, gdy proteza jest użytkowana całodobowo, bez przerwy nocnej.
Ten rodzaj stomatopatii objawia się zaczerwienieniem błony śluzowej objętej procesem zapalnym, niekiedy dochodzi ból i pieczenie. W bardziej zaawansowanych przypadkach rozwija się infekcja grzybicza. Ma ona charakter białawych plam, przypominających zsiadłe mleko. Plamy te mogą się zlewać i zajmować rozległe powierzchnie.
Gdy dolegliwości wskazują na infekcję błony śluzowej, należy zdecydowanie poprawić higienę jamy ustnej i protez. Trzeba unikać drażniących potraw, można płukać jamę ustną preparatami o działaniu łagodzącym jak szałwia, rumianek. Oczywiście jak najszybciej należy udać się do stomatologa. W zależności od stopnia zaawansowania procesu chorobowego, leczenie jest farmakologiczne lub farmakologiczno – protetyczne. W przypadku infekcji grzybiczych, wdrażany jest drugi sposób postępowania. Polega on na wykonaniu nowej protezy i stosowaniu leków na błonę śluzową. Odpowiednie preparaty stosowane są bezpośrednio na zmianę chorobową, lub nakrapla się je na powierzchnię płyty protezy przylegającą do błony śluzowej. W mniej nasilonych stanach z reguły pozostaje się przy leczeniu farmakologicznym.

Dolegliwości powstałe w wyniku oddziaływania toksycznego
Występują one stosunkowo rzadko. Ich przyczyną jest oddziaływanie materiału protezy poddanego nieprawidłowej obróbce technicznej. Skutkiem tego jest uwalnianie substancji drażniących błonę śluzową. Objawy to pieczenie i zaczerwienienie błony śluzowej, nasilające się podczas użytkowania protezy. W takim wypadku nie należy użytkować protezy. Konieczne jest wykonanie nowej lub powtórzenie jednej z faz laboratoryjnych.

Uczulenia
Ten rodzaj stomatopatii występuje u osób uczulonych na materiał akrylowy i posiadających uzupełnienia protetyczne zawierające to tworzywo. Dotyczy nie tylko użytkowników protez całkowitych i częściowych, lecz także pacjentów posiadających mosty i korony pokryte akrylem, imitującym kolor naturalnych zębów. U osób posiadających protezy całkowite, objawy uczulenia pojawiają się wkrótce po założeniu uzupełnienia akrylanowego, w miejscu jego zetknięcia z błoną śluzową. Symptomy mają postać zaczerwienienia, obrzęków, grudek, pieczenia błony śluzowej. Zmiany te cofają się po usunięciu protezy z jamy ustnej. Gdy pacjent uczulony na akryl użytkuje most lub koronę pokrytą tym tworzywem, objawy manifestują się zaczerwienieniem i bolesnością brzegu dziąsła sąsiadującego z uzupełnieniem protetycznym. Tak samo, jak w poprzednim przypadku nie należy użytkować protezy. Konieczne jest wykonanie nowej.

Dolegliwości na tle psychogennym.
Zalicza się tu wszelkie nieprzyjemne odczucia ze strony jamy ustnej, którym nie towarzyszą żadne zmiany miejscowe. Początek występowania objawów wiązany jest przez pacjentów z założeniem uzupełnienia protetycznego. Dolegliwości te to pieczenie, uczucie suchości, ślinotok itd. Przyczyny tych stomatopatii nie są znane. Prawdopodobnie powstają na tle urazów psychicznych, stanów depresyjnych, hipochondrii. Leczenie jest trudne, gdyż w większości przypadków nie można znaleźć przyczyny dolegliwości. Wskazana jest psychoterapia, łagodne środki uspokajające, witaminy z grupy B.